Inhoud

BEKNOPTE OMSCHRIJVING
Studie van de ontwikkelingsgeschiedenis van de oudtestamentische tekst vanuit
1) zijn materiële vormen en overlevering (tekstkritiek);
2) de daarmee onlosmakelijk verbonden inhoudelijke en literaire ontwikkeling (redactiekritiek);
3) de doorwerking en het gebruik van die teksten in hun historische én hedendaagse context (theologische interpretatie).

TOELICHTING
De ontdekking van de Rollen van de Dode Zee vanaf 1947 heeft een radicale omwenteling veroorzaakt in onze kennis van de ontwikkelingsgeschiedenis van de oudtestamentische tekst. Immers, in de grotten van Qumran, Masada, Nahal Hever en Wadi Murabba’at is een schat aan tekstmateriaal aangetroffen, waaruit blijkt dat tijdens de periode van de Tweede Tempel (ca. 540 v.Chr. – 70 n.Chr.) in Israël en daarbuiten een veelheid aan kwantitatief en kwalitatief van elkaar verschillende teksten in omloop waren. Bovendien is nu duidelijk dat de voorloper van de dominante Hebreeuwse Masoretische tekst in deze periode slechts één van de vele teksten was die pas in latere eeuwen de positie van standaardtekst heeft ingenomen. Verder is gebleken dat de materiële tekstoverlevering hand in hand gegaan is met een continue inhoudelijke herinterpretatie van de tekst, zowel door scribenten als door redacteurs. Gevolg van deze inzichten is dat waar vroeger de disciplines van de tekstkritiek enerzijds en de redactiekritiek anderzijds als twee afzonderlijke onderzoeksmethoden vaak los van elkaar beoefend werden, deze beide benaderingen in het huidige onderzoek intrinsiek met elkaar verbonden moeten worden, precies omdat de processen van tekstproductie en literatuurvorming elkaar ten dele hebben overlapt. De oudtestamentische tekst is in de loop van een uiterst dynamisch ontwikkelingsproces onder impuls van heel wat factoren in de historische en religieuze context gaandeweg tot stand gekomen. Elke vorm van standaardisatie en/of canonisering is van een veel latere datum en bovendien eveneens het resultaat van een groeiproces.
Tegen deze achtergrond mag duidelijk zijn dat geen enkele compositorische eenheid in het Oude Testament op een ernstige wijze bestudeerd kan worden zonder voorafgaandelijke studie van de materiële tekst, zoals overgeleverd in het beschikbare tekstmateriaal. Derhalve moeten de bevindingen op het vlak van de redactiegeschiedenis – dat is het diachroon-literaire onderzoek naar de gelaagdheid en groei van de oudtestamentische teksten – steeds geïnterpreteerd worden in samenhang met de bevindingen betreffende de materiële tekst en zijn getuigen.
Op basis van een selectie van paradigmatische teksteenheden wordt in dit opleidingsonderdeel de oudtestamentische tekst bestudeerd vanuit het dubbele perspectief van de materiële tekstoverlevering en van het literaire redactioneel groeproces, waarin bepaalde theologisch gekleurde denkbeelden vorm hebben gekregen. Tegen die achtergrond wordt speciale aandacht besteed aan de dynamische omgang met de bijbelteksten in hun oorspronkelijke veelvormige historische contexten en de implicaties die deze omgang meebrengt voor de actualiserende theologische interpretatie van oudtestamentische teksten in de  hedendaagse context.

Studiemateriaal

Een reader samengesteld uit relevante internationaal gereviewde artikels betreffende de actuele stand van zaken van de tekstkritiek enerzijds en de redactiekritiek anderzijds. Deze reader bevat eveneens bijdragen die de verhouding tussen beide onderzoeksbenaderingen bespreken tegen de achtergrond van de nieuwste bevindingen en van de impact van hun samenhang op de literaire interpretatie en de theologische duiding van de tekst, zowel in zijn oorspronkelijke als hedendaagse context.

Achtergrondliteratuur (selectie):

• E. TOV, Textual Criticism of the Hebrew Bible: Third Edition, Revised and Expanded, Minneapolis: Fortress Press, 2012.
• E. TOV, The Text-Critical Use of the Septuagint in Biblical Research: Second Edition, Revised and Enlarged (Jerusalem Biblical Studies, 8), Jerusalem 1997.
• B. LEMMELIJN, A Plague of Texts? A Text-Critical Study of the So-Called ‘Plagues Narrative’ in Exodus 7,14–11,10  (Oudtestamentische Studiën/Old Testament Studies, 56),  Leiden – Boston: Brill, 2009.
• J.L. SKA, Introduction à la lecture du Pentateuque. Clés pour l'interprétaiton des cinq premiers livres de la Bible (Le livre et le rouleau, 5), Brussel:Lessius, 2000; of Id., Introduction to Reading the Pentateuch, Winona Lake: Eisenbrauns, 2006.
• E. TALSTRA, Oude en  nieuwe lezers. Een inleiding in de methoden van uitleg van het Oude Testament (Ontwerpen, 2), Kampen: Kok, 2002.
• C. NIHAN, L'analyse rédactionelle, in M. Bauks & C. Nihan (eds.), Manuel d'exégèse de l'Ancien Testament (Labor et fides. Le Monde de la Bible, 61), Genève: Labor et fides, 2008, pp. 137-188.
• M. VERVENNE, Exodus 14,20 MT-LXX: Textual or Literary Variation?, in J.-M. AUWERS & A. WENIN (ed.), Lectures et relectures de la Bible (BETL, 144), Leuven : University Press & Peeters, 1999, pp. 3-25.
• M. VERVENNE, Genesis 1,1-2,4: The Compositional Texture of the Priestly Overture to the Pentateuch, in A. WENIN (ed.), Studies in the Book of Genesis: Literature, Redaction and History (BETL, 155), Leuven: University Press & Peeters, 2001, pp. 35-79.

Toelichting werkvorm

Algemeen:

Aangezien dit opo onder de vorm van een seminarie gerealiseerd wordt, zal de concrete bepaling van zowel het Bijbelse tekstcorpus als de eventuele specifieke focus op bepaalde tekstvormen (e.g. Massoretische tekst, Septuaginta, Samaritaanse Pentateuch, Dode Zee Rollen) en hun particuliere karakteristieken variabel zijn.

Toelichting verwachte leeractiviteiten van studenten:

De seminaries bijwonen, notities maken, de reflectie van medestudenten stimuleren door het formuleren van kritische bemerkingen of het stellen van vragen; inzicht verwerven in de bestudeerde materie door de lectuur en de synthese van de aangereikte en zelf opgezochte vakliteratuur en het voorbereiden van de persoonlijke opdracht.
 
Invulling en praktische organisatie van en specifieke opdrachten behorend tot het practicum:

In twee of drie inleidende sessie(s) worden door de docent het tekstmateriaal van het Oude Testament voorgesteld, de methodiek van de oudtestamentische tekstkritiek toegelicht en zowel de tekstuitgaven als de werkinstrumenten concreet aangereikt.
 
Tegen deze achtergrond, wordt aan de deelnemende studenten elk een oudtestamentische  perikoop van beperkte omvang toegewezen, waarvoor zij respectievelijk (1) het voorhanden tekstmateriaal moeten verzamelen, (2) alle tekstkritische varianten moeten inventariseren en gedetailleerd beschrijven om zo (3) te komen tot een selectie van 'tekstrelevante' varianten die aan tekstkritische evaluatie moeten onderworpen worden.
Op basis van dit persoonlijk onderzoekswerk formuleren de studenten elk met betrekking tot hun respectievelijke perikoop drie vragen, concrete kwesties of problemen die ter discussie aan de groep voorgelegd worden. Ze stellen hun werk voor in een mondelinge presentatie, waarbij een hand-out voor de medestudenten en de docent voorzien wordt. Nadien, uiterlijk op de eerste vrijdag na de kerstvakantie, dienen zij een schriftelijke neerslag van hun onderzoek, in de vorm van een paper (10 pagina's), in bij de docent.
Daarbij wordt, telkens van alle studenten, voor elke sessie gevraagd om telkens in het algemeen de tekstkritische situatie van het Bijbelboek waaruit de respectievelijke perikopen stammen door middel van de lectuur van bijbelse commentaren te verkennen en in één pagina hun bevindingen daaromtrent schriftelijk samen te vatten. Deze synthese wordt via e-mail toegestuurd aan de docent in de vooravond van de respectievelijke sessies, en dit ten laatste voor 22h.